Svedočenja o intenzitetu i razmerama zločina koje je priznala Biljana Plavšić


"Priznanje krivice Biljane Plavšić je hrabar gest žene koja je shvatila da su u Bosni i Hercegovini počinjeni zločini protiv čovečnosti. Kada neko od političkih lidera prizna tako teška dela kao što su masovna ubistva i progoni ljudi na verskim i nacionalnim osnovama, to mora uticati na druge počinioce jer je njihove zločine, nakon priznanja gospođe Plavšić, teško sakriti."

Tako je Mirsad Tokača, sekretar Državne komisije za prikupljanje činjenica o ratnim zločinima u BiH, odgovorio na pitanje sudije Patrika/Patrick Robinsona o tome na koji bi način priznanje krivice Biljane Plavšić moglo da doprinese procesu pomirenja u BiH. Dodao je da jedno priznanje može da ima takozvani "domino efekat", odnosno da "pokrene lanac otkrivanja zločina i masovnih grobnica kao dokaza počinjenih zločina".

Kao prvi svedok u raspravi o odmeravanju kazne Biljani Plavšić, Tokača je pred većem izložio opštu sliku intenziteta i razmera zločina počinjenih u ratu u Bosni, a posebno 1992. godine, na koju se odnosi optužnica. Procenio je da je te godine ubijeno "najmanje 50.000 ljudi", sravnjeno sa zemljom oko 850 naselja i uništeni brojni verski, kulturni I istorijski spomenici.

Progon ne-srpskog stanovništva iz 37 opština navedenih u optužnici protiv Biljane Plavšić i Momčila Krajišnika se, prema Tokačevom svedočenju, odvijao po istom obrascu: sela i gradovi su najpre opkoljeni i granatirani, zatim su u njih ulazile vojne, policijske ili paravojne snage i onda bi usledile pljacke i "lov na ljude." Muškarci su odvajani i odvođeni u logore, žene i deca su prisilno deportovani, imovina je pljačkana ili uništavana.

"Za konzervativnu bosansko-hercegovačku sredinu" - rekao je Tokača - "jedan od najtežih zločina bila su masovna silovanja velikog broja žena za čije porodice i sredinu takav čin predstavlja veliku sramotu."

Zbog strahota koje su urezane u ljudsko pamćenje, smatra Tokača, "priznanje krivice političkog lidera bosanskih Srba je izuzetno važna podrška krajnjem cilju uspostavljanja normalnog života u zemlji gdje se ratni zločinci još uvek tretiraju kao narodni heroji."

Svedočenje Adila Draganovića, sudije iz Sanskog Mosta, ilustrovalo je stradanja više desetina hiljada zatočenika koji su 1992. prošli kroz neke od 408 logora i drugih zatočeničkih objekata, ustanovljenih u 37 opština navedenih u optužnici protiv Biljane Plavšić i Momčila Krajišnika. Draganović je o tome svedočio u dvostrukom svojstvu: kao bivši zatočenik logora u Sanskom Mostu i Manjači, i kao predstavnik Saveza logoraša BiH u kojem je kao pravni ekspert zadužen za istraživanja i dokumentaciju.

Uslove u Manjači, gde je proveo šest meseci, opisao je kao "katastrofalne, nehumane i brutalne." "Bio je to logor gladi", rekao je Draganović opisujući izgladnjivanje više od 5.000 logoraša koji su tokom zatočeništva izgubili između 20 i 30 kilograma. Bilo je i ubistava, premlaćivanja su bila svakodnevna, rekao je svedok, zaključujući da su "metodi patnje ljudi, njihovog psihičkog i fizičkog zlostavljanja, bili isti ili slični u svim mestima zatočenja i logorima u BiH".

Na kraju prvog dela rasprave o odmeravanju kazne, posvećenog žrtvama zločina za koje je odgovornost priznala Biljana Plavšić, svedočila je Teufika Ibrahimefendić, psihoterapeut nevladine organizacije Viva Žene iz Tuzle i koordinator programa rada sa traumatizovanim ženama i decom. Ona je opisala posledice koje su dramatična ratna iskustva ostavila na žene i decu s kojima radi. Mnogi među preživelima i porodicama žrtava zločina opisanih u optužnici i danas, posle deset godina, trpe teške posledice. "Trauma se ne zaboravlja", rekla je Ibrahimefendić, opisujući strah, osećanje bespomoćnosti, pasivnost ili hiperaktivnost, nemogućnost da se kontroliše sopstveni život i druge posledice preživljenih događaja i "prisilnih sećanja", kako je svedokinja opisala traumu. O tim događajima, zaključila je, treba govoriti, ali s punom svešću o sadašnjosti, "kako bi prošlost dobila smisao i traume se lakše prebrodile".

Rasprava o odmeravanju kazne Biljani Plavšić se nastavlja.(kraj)

Dijeljenje sadržaja