Na suđenju Milomiru Stakiću, nekadašnjeg predsjedniku opštine i kriznog štaba Prijedor, ekspert za demografiju Eva Tabo predstavila studiju "Populacijske promjene u Prijedoru od 1991. do 1997."


U ljeto 1993. prijedorski "Kozarski vjesnik" je u tekstu "Ko smo mi i koliko nas je" trijumfalno saopštio rezultate "popisa stanovništva" koji je napravila opštinska komisija. Prema tom tekstu, koji je pročitan u haškoj sudnici u dokaznom postupku protiv Milomira Stakića, optuženog za genocid i druge zločine počinjene nešto prije tog "popisa", u prijedorskoj opštini je živjelo "53.637 stanovnika pravoslavne vjeroispovijesti, 3.169 katoličke i 6.124 muslimana".

Dvije godine ranije, u martu 1991. napravljen je posljednji zvanični popis stanovništva u bivšoj Jugoslaviji i struktura populacije bila je sasvim drugačija: na istom prostoru živio je 49.351 stanovnik koji se izjasnio kao Musliman, 47.581 je bio broj Srba, a 6.316 Hrvata.

Između tog popisa, napravljenog po standardima koji se za to primjenjuju u svim zemljama svijeta i onog lokalnog, "prijedorske opštinske komisije", koji je optužnica nazvala anketom, desilo se "preuzimanje vlasti", poslije kojeg su uslijedili napadi na bošnjačka i hrvatska sela, logori Trnopolje, Omaraska, Manjača i Keraterm, spaljene kuće i konvoji izbjeglica u nepoznato.

Međutim, linija pada broja nesrpskog stanovništva nastavila je da se spušta i poslije 1993. da bi najnižu tačku zabilježila 1997. godine. Tada su komisije Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju, oslanjajući se na podatke popisa iz 1991., napravile biračke spiskove za lokalne izbore, i konstatovale da je stanovništvo prijedorske opštine gotovo prepolovljeno. Umjesto 112 543 stanovnika, koliko ih je bilo 1991. tada je u opštini živio 61.001 stanovnik. Za 51.542 osobe ili 45,8 % stanovništva upisano je "bez podataka". Ubijeni, prognani, izbjegli? Nema tačnih statističkih podataka, ali o činjenicama drastičnog pada stanovništva svaki dan, kao svjedoci na suđenju doktoru Milomiru Stakiću, govore žrtve i očevici "smrti ili prisilnog odlaska većine nesrpskog stanovništva opštine Prijedor", kako stoji u optužnici.

Oslanjajući se na podatke iz popisa 1991., a zatim na ankete prijedorskih vlasti iz 1993. i 1995., demograf Eva Tabo (Ewa Tabeau) je napravila grafičke prikaze činjenica o padu stanovništva i obrazložila ih pred sudijskim vijećem kao svjedok tužilaštva.

"Najveći pad zabilježila je nacionalna grupacija koja je 1991. bila najbrojnija, a to su Muslimani", rekla je ona i to potkrijepila činjenicom da su sa 49 351 stanovnikom oni tada sačinjavali 43 procenta populacije u opštini Prijedor. Dvije godine kasnije, 1993, prema anketi lokalne komisije za popis, taj postotak je iznosio 9,3 da bi 1995. pao na 5,4 odsto a zatim, 1997. godine, na samo 1,4%.

Što se tiče srpskog stanovništva, objašnjavala je Eva Tabo statističke činjenice, slika je obrnuta. Grafički prikaz pokazuje nagao uspon. Po popisu iz 1991, u prijedorskoj opštini je živio 47.581 Srbin, što je sačinjavalo 42,3% populacije. Dvije godine kasnije, taj postotak se gotovo udvostručio (81,5), da bi 1997. iznosio 87,1%.

Postotak hrvatske populacije je sa 5,6% u vrijeme posljednjeg zvaničnog popisa spao na 3 procenta 1997. godine.

U unakrsnom ispitivanju, advokat Džon (John) Ostojić je Evu Tabo pitao da li je u svom istraživanju uzela u obzir "dobrovoljno kretanje muslimanskog stanovništva iz prijedorskog regiona u aprilu i maju 1992. godine?" Po njemu, između 15 i 20 hiljada ljudi je u tom periodu "dobrovoljno napustilo to područje preselilo se u Sarajevo."

"Nemam konkretne informacije o tome," odgovorila je Eva Tabo.

"Ukoliko biste imali takvu informaciju, da li bi ona drastično promijenila zaključke do kojih ste došli u vašem izvještaju?" bilo je drugo pitanje" Džona Ostojića.

"Da, ali svi raspoloživi podaci govore suprotno," bio je odgovor.

Dijeljenje sadržaja