Svedočenje Dina Meninga, vodje istražiteljskog tima koji je radio na ekshumaciji masovnih grobnica u regionu Srebrenice.


Dok su se na prvom haškom sudjenju za masakr u Srebrenici vojnici i oficiri VRS pojavljivali isključivo u svojstvu svedoka odbrane optuženog generala Radislava Krstića, većinu svedoka optužbe na drugom srebreničkom sudjenju čine vojnici, oficiri i inženjerci koji su u julu 1995. bili podredjeni optuženim zapovednicima Bratunačke i Zvorničke brigade VRS, Vidoju Blagojeviću i Draganu Jokiću.

Medju tim svedocima bilo je i desetak inženjeraca Zvorničke brigade - vozača kamiona i operatora na bagerima, rovokopačima i utovarivačima - koji su svedočili kako su u leto i jesen 1995. učestvovali u prevoženju tela ubijenih Bošnjaka i u kopanju, prekopavanju i zatrpavanju masovnih grobnica.

O sadržaju tih grobnica danas je na sudjenju Blagojeviću i Jokiću detaljno svedočio Din Mening/Dean Menning, vodja istražiteljskog tima koji je od 1998. do 2002. godine radio na ekshumacijama masovnih grobnica u regionu Srebrenice. Na mapi šireg područja Srebrenice obeležio je i pokazao lokacije glavnih stratišta kao što su Branjevo, Dom kulture Pilice, skladište u Kravici, brana kod Petkovaca i Kozluk, u blizini kojih su se nalazile i takozvane primarne masovne grobnice, u koje su žrtve sahranjene neposredno nakon pogubljenja. Te lokacije su otkrivene zahvaljujući svedočenjima preživelih kao i uz pomoć vazdušnih snimaka koje je haškom tužilaštvu dostavila američka vlada.

Amerikanci su, u avgustu 1995., neke od tih snimaka pokazali u Savetu bezbednosti UN, što je generala Mladića navelo da naredi tajnu operaciju prekopavanja masovnih grobnica i prenošenja njenog sadržaja na udaljene i nepristupačne lokacije, u takozvane sekundarne grobnice. O toj su operaciji, ipak, ostali pisani tragovi (izveštaji o kretanju kamiona i rovokopača, kao i o potrošenom dizel gorivu) koji su dospeli u ruke istražitelja, a o njoj su u Hagu svedočili i neki od inženjeraca VRS koji su prekopavali stare i kopali i zatrpavali nove grobnice, kao i vozača koji su prevozili posmrtne ostatke žrtava.

Američki vazdušni snimci su, prema Meningovom svedočenju, bili od presudnog značaja za otkrivanje sekundarnih grobnica, pošto su istražiteljima ukazali na lokacije na kojima je "uznemirena", odnosno sveže prekopana, zemlja. Sudu je pokazana serija od nekoliko desetina vazdušnih snimaka, najčešće u paru - "pre" i "posle" - na kojima se vidi kako je izgledao teren uoči i nakon prekopavanja. Na nekim snimcima se vide i tek iskopane i još ne napunjene grobnice, a nakon njih slede snimci iste lokacije sa zatrpanom grobnicom. Vide se, takodje, i jasni tragovi teških gradjevinskih mašina.

Zahvaljujući uzorcima zemlje i polena, kao i predmetima pronadjenim u masovnim grobnicama kao što su čaure ili komadići stakla, istražitelji su - uz pomoć forenzičkih instituta velikog broja zemalja koje su asistirale u srebreničkoj istrazi - uspeli da povežu primarne i sekundarne grobnice, odnosno da utvrde gde su pogubljene i gde su prvobitno bile sahranjene žrtve ekshumirane iz sekundarnih grobnica.

Mening je, takodje, svedočio i o ličnim predmetima pronadjenim prilikom ekshumacija, kao što su dokumenti, porodične fotografije, satovi, verska obeležja ili, čak, veštačka noga... koji su istražiteljima bili od pomoći pri identifikaciji žrtava srebreničkog masakra.



Fotografije