Pred Međunarodnim sudom pravde počela jednomesečna rasprava o tužbama Hrvatske i Srbije koje se uzajamno optužuju za genocid počinjen od 1991. do 1995. godine. "Genocid i namera da se počini genocid nisu igra brojki" već posledica kampanje koju je Srbija "podsticala, organizovala, kontrolisala i omogućila", naglašava Hrvatska

Rasprava o suštini spora između Hrvatske i Srbije koje se uzajamno optužuju za kršenje Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida otvorena je danas uvodnim izlaganjem šefa hrvatskog pravnog tima, profesorke Vesne Crnić-Grotić. Hrvatska je, podsetimo, još u julu 1999. godine tražila od najvišeg svetskog suda da Srbiju proglasi krivom za genocid koji su, po njoj, od 1991. do 1995. godine počinile vojne, policijske i paravojne snage pod direktnom kontrolom SRJ odnosno Srbije. Na to je Srbija 2010. godine uzvratila protivtužbom, tvrdeći da je Hrvatska u operaciji "Oluja" počinila genocid nad Srbima.

U uvodnom obraćanju, Crnić-Grotić je ukazala da činjenica da tužilaštvo Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju nije podiglo ni jednu optužnicu za genocid u Hrvatskoj ne znači da genocida nije bilo, već samo da je to bio izbor tribunalovog tužilaštva. Naglasila je, takođe, da je Hrvatska svesna presude u sporu koji je Bosna i Hercegovina pokrenula protiv Srbije, a u kojoj je zaključeno da je genocid počinjen u Srebrenici ali ne i na drugim lokalitetima u Bosni i Hercegovini.

"Genocid i namera da se počini genocid nisu igra brojki", rekla je Crnić-Grotić već posledica događaja koji su od nemira na prostorima Hrvatske naseljenim srpskim stanovništvom u leto 1990. godine narasli u genocidnu kampanju koju je Srbija "podsticala, organizovala, kontrolisala i omogućila".

Crnić-Grotić je ukazala da je poslednjih godina Hrvatska nastojala da sporazumno reši spor sa Srbijom, ali je naišla na "poricanje, i danas prisutno" u političkom vrhu. U tom kontekstu je pomenula i aktuelnog predsednika Srbije, Tomislava Nikolića, navodeći da on uprkos presudi Međunarodnog suda pravde i dalje odbija da srebrenički zločin karakteriše kao genocid. Ukazala je, takođe, da najviši sudovi u Srbiji poništavaju presude nižih sudova, navodeći kao primer poništene presude za zločine u Lovasu i Vukovaru. Ti lokaliteti su, inače, obuhvaćeni hrvatskom tužbom koja Srbiju tereti za genocid počinjen na području Istočne i Zapadne Slavonije, Knina i Dalmacije.

Nakon Crnić-Grotić, predstavnica hrvatskog ministarstva spoljnih poslova Andreja Metelko-Zgombić je ukratko predstavila istorijsko-politički kontekst događaja u bivšoj Jugoslaviji - od donošenja ustava 1974. godine, preko Titove smrti i jačanja srpskog nacionalizma u drugoj polovini osamdesetih, do raspada zajedničke države i rata koji je usledio.

Londonski advokat Helen Lou/Law je ukazala na uspon ekstremnog srpskog nacionalizma, "govor mržnje" usmeren protiv Hrvata i "demonizaciju" Hrvatske, koja je izjednačavana sa ustaškom Nezavisnom državom Hrvatskom. Zločini počinjeni nad Srbima tokom Drugog svetskog rata su, rekle je Lou, korišćeni kao opravdanja za uspostavljanje Velike Srbije čiji je "glavni arhitekta’ bio upravo Milošević. U govorima mržnje su, naglasila je, posebno prednjačili Vojislav Šešelj i Željko Ražnatović Arkan čije su paravojne jedinice počinile brojne zločine nad Hrvatima i drugim nesrpskim stanovništvom. Lou se u izlaganju pozivala na ekspertske izveštaje o srpskom nacionalizmu predočene na suđenju Slobodnu Miloševiću.

Britanski profesor međunarodnog prava Džejms Kraford/James Crawford, ko-zastupnik Hrvatske, je govorio o "srbijanizaciji JNA", njenoj "lažnoj neutralnosti" u prvoj fazi sukoba, kao i o njenoj ulozi u naoružavanju i usmeravanju raznorodnih "srpskih snaga" angažovanih u genocidnoj kampanji u Hrvatskoj.

Pred kraj današnjeg zasedanja profesor Filip Sends/Philippe Sands je počeo izlaganje o poreklu i evoluciji Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Njegovo izlaganje će biti zaključeno sutra.

Sve u svemu, današnja rasprava pred Međunarodnim sudom pravde je donela malo ili ni malo novog. Manje više sve što su danas rekli predstavnici Hrvatske se u protekle dve decenije bezbroj puta čulo u sudnicama Haškog tribunala, na suđenjima Slobodanu Miloševiću, Milanu Martiću, "Vukovarskoj trojki" oficira bivše JNA, Vojislavu Šešelju i drugim optuženima za zločine počinjene između 1991. i 1995. godine u Hrvatskoj. Kao što se i očekivalo, današnja rasprava nije donela nove informacije o zločinima koji su bili predmet nekoliko Tribunalovih presuda. Pored dokaza koji su izvedeni u Miloševićevom predmetu, predstavnici Hrvatske su se oslanjali na nalaze pretresnih Veća u predmetu vukovarske trojke kao i Milana Martića. No, moguće je da predstavnici Hrvatske nisu hteli da već prvog dana rasprave otvore sve svoje "karte", i da su neke od "aduta" ostavili za kasniju fazu postupka koji će, sa pauzama, trajati do 1. aprila ove godine.

Hrvatska će sutra početi sa saslušanjem prvih svedoka i veštaka čiji će iskazi biti dostupni javnosti tek 1. aprila, po završetku rasprave. Hrvatska namerava da priloži iskaze devet svedoka i 3 eksperta od kojih će Srbija unakrsno ispitati 4 svedoka i 2 veštaka. Budući da je Hrvatska odustala od unakrsnog ispitivanja sedam srpskih svedoka i jednog veštaka, njihove će izjave biti direktno uvedene u spis, bez ispitivanja pred najvišim svetskim sudom koji presuđuje u sporovima između država.

Dijeljenje sadržaja