Šta sadrži optužnica protiv "Tute" Naletelića i "Štele" Martinovića

Potvrđujući optužnicu protiv Mladena "Tute" Naletelića i Vinka "Štele" Martinovića, britanski sudija Ričard Mej (Richard May) je istovremeno izdao i naloge za njihovo hapšenje. Ti nalozi su, kako saznajemo, već prosleđeni hrvatskim vlastima, u čijim se rukama, odnosno zatvoru, optuženi nalaze. Ukoliko nalozi za hapšenje ne budu u dogledno vreme izvršeni, Hrvatskoj će biti upućen formalni zahtev da se slučaj Naletelić-Martinović "prepusti u nadležnost" Tribunala.

U međuvremenu, u Hagu je na uvid javnosti stavljena kompletna optužnica kojom se Naletelić i Martinović terete za zločine protiv čovečnosti, teške povrede Ženevskih konvencija i kršenja ratnih zakona ili običaja. Svi ti zločini, navodi se u opštem delu optužnice, izvršeni su u kontekstu međunarodnog oružanog konflikta, u kojem je na strani HVO učestvovala i Hrvatska Vojska (HV), čije su jedinice sve vreme bile raspoređene u Mostaru. Dalje, navodi tužilac, sve žrtve zločina opisanih u optužnici - kako civili tako i ratni zarobljenici - bili su "zaštićene osobe" po Ženevskim konvencijama iz 1949. Konačno, u optužnici se tvrdi da zločini koji su izvršeni u Mostaru i njegovoj okolini, nisu bili izolovani incidenti, već "deo rasprostranjenog, masivnog i sistematskog napada protiv muslimanskog stanovništva u Bosni."

Zločini koje tužilac pripisuje Naleteliću i Martinoviću podeljeni su u šest kategorija. Redom:

PROGON: optuženi se terete da su, zajedno sa "drugim liderima, agentima ili članovima HV i HVO, planirali, podsticali, naredili, počinili ili na druge načine pomogli ili učestvovali..." u rasprostranjenom i sistematskom progonu muslimanskih civila na političkim, rasnim, etničkim ili verskim osnovama, širom teritorije za koju su tvrdili da pripada tzv. Hrvatskoj Zajednici Herceg-Bosna." Od konkretnih dela koja, po tužiocu, konstituišu "progon", u optužnici se navode napadi "Kažnjeničke bojne" pod zapovedništvom Naletelića na sela Sovići i Doljani u opštini Jablanica; zatim "simultani napadi HV i HVO" na muslimanske civile u Mostaru i njihovo prinudno premeštanje i hapšenje; pa zatvaranje hiljada civila u logor Heliodrom, zatvor u Ljubuškom, osnovnu školu u Dobrkovićima, kao i u baze "Kažnjeničke bojne" u Lištici i Mostaru. Kao elementi progona se, takođe, navode razaranja muslimanskih kuća i objekata, kao i pljačkanja njihove privatne svojine. Sva ostala dela izvedena su iz ove opšte optužbe za progon:

PRINUDNI RAD I ŽIVI ŠTIT: Naletelić i Martinović su, tvrdi tužilac, zatočenike logora Heliodrom i drugih zatvora prisiljavali da kopaju rovove na prvim borbenim linijama, slažu vreće sa peskom na odbrambenim pozicijama HV i HVO; izvlače ranjene ili poginule vojnike HV i HVO; nose municiju i eksploziv preko linija fronta. U optužnici se opisuje kako je Vinko Martinović 17. septembra 1993, tokom napada HV i HVO na pozicije Armije BiH u Mostaru, duž Bulevara i Šantićeve ulice, naredio da se muslimanskim zatočenicima navuku uniforme HVO i daju imitacije drvenih pušaka, nakon čega su zatočenici prisiljeni da idu pored tenka koji se kretao ka liniji fronta. Istog dana i na istom mestu, Martinović je - tvrdi tužilac - naredio da se petnaestak zatočenika rasporedi ispred vojnika HVO koji su pošli u napad. Tom prilikom je, navodi se u optužnici, ubijeno desetak zatočenika u "živom štitu."

MUČENJA I UZROKOVANJA TEŠKIH PATNJI: Prema optužnici, Naletelić i Martinović su lično učestvovali u mučenjima muslimanskih civila ili ratnih zarobljenika, i tako pružali "primer" svojim potčinjenima. Prebijanja i mučenja su, tvrdi tužilac, "bili uobičajena praksa pripadnika Kažnjeničke bojne."

NAMERNO UBISTVO: Ova tačka optužnice tereti Vinka Martinovića za ubistvo Nenada Haramdžića, koji je jula 1993. zajedno sa još pedesetak zatvorenika iz logora Heliodrom prebačen u Martinovićeve ATG (anti-terorističke grupe) u Mostaru i tu najpre teško pretučen, a potom i ubijen.

PRINUDNO PREMEŠTANJE: Nakon napada "Kažnjeničke bojne" i drugih snaga HV i HVO na sela Sovići i Doljani, Naletelić je, tvrdi tužilac, najpre zatočio oko 450 žena, dece i starijih osoba u zaseoku Junuzovići, a potom naredio njihov prinudni transfer na teritoriju Gornjeg Vakufa, pod kontrolom Armije BiH. Nalatelić i Martinović su, navodi se dalje, odgovorni za prinudno premeštanje muslimanskog stanovništva Mostara od maja 1993. do januara 1994. a posebno za dva "velika talasa" etničkog čišćenja u maju u julu 1993.

RAZARANJE I PLJAČKA IMOVINE: Naleteliću se pripisuje da je lično naredio razaranje svih muslimanskih kuća u selima Sovići, Doljani i Raštani, kao i rušenje džamije u Sovićima. Obojica optuženih se terete za sistematsko razaranje i pljačku muslimanskih kuća u Mostaru, od maja 1993. do januara 1994.

Mirko Klarin

Dijeljenje sadržaja