Svedočenje vojno-obaveštajnog analitičara američke armije na suđenju generalu Radislavu Krstiću


Prvobitni cilj operacije "Krivaja 95", kako je glasilo šifrovano ime za ofanzivu Vojske Republike Srpske na Srebreničku enklavu u julu 1995, je bio da se stanovništvo zaštićene zone sabije u gradsko jezgro Srebrenice, a ne i da se osvoji sam grad. No, pošto su jedinice VRS naišle na slab ili nikakav otpor kako muslimanskih snaga u enklavi tako i holandskih "plavih šlemova" i avijacije NATO, vrhovna komanda je 9. jula naredila da se ide na osvajanje grada. Srebrenica je zauzeta 11. jula, u sledeća dva dana je iz baze UN u Potočarima deportovano oko 25.000 žena i dece, a u narednih nekoliko dana je zarobljeno i pogubljeno više hiljada muškaraca koji su kroz šume pokušali da se probiju do teritorije pod kontrolom Armije BiH.

U završnici prezentacije svojih dokaza protiv generala Radislava Krstića, optuženog za genocid u Srebrenici, tužilaštvo je započelo detaljnu rekonstrukciju svih faza operacije "Krivaja 95" i, posebno, uloge štabova i jedinica Drinskog korpusa u njoj. Ta je rekonstrukcija rezultat trogodišnjeg rada Ričarda Batlera/Richard Butler, vojno-obaveštajnog analitičara američke armije, koji je od aprila 1997. na "privremenom radu" u tužilaštvu Haškog tribunala. Njegov zadatak u srebreničkoj istrazi je bio da analizira pravnu regulativu na kojoj se zasnivalo funkcionisanje Vojske RS, zatim njenu komandnu strukturu, posebno na nivou korpusa, te ulogu, ovlašćenja i odgovornosti zapovednika korpusa – što je, po tužilaštvu, u vreme srebreničke operacije u Drinskom korpusu VRS bio optuženi general Krstić. Pored toga, Batler je utvrđivao vezu pojedinih jedinica i oficira Drinskog korpusa sa poznatim mestima zločina, to jest lokacijama na kojima su vršena masovna pogubljenja zarobljenih muslimanskih muškaraca.

U tom postupku Batler je, kako je rekao, analizirao informacije iz svih izvora: dokumente VRS, presretnute radio-komunikacije, zatim izjave svedoka i učesnika u pojedinim događajima, vazdušne i video snimke, kao i informacije iz "otvorenih izvora" kao što je, recimo, štampa.

Najveći broj analiziranih dokumenata je početkom 1998. zaplenjen u pretresu više štabova VRS, koji su istražitelji izveli na osnovu sudskog naloga i uz zaštitu SFOR. Tom prilikom je, kako se pred sudom čulo, zaplenjeno čak oko 30.000 vojnih dokumenata. Neke od prezentiranih dokumenata je tužilaštvu dostavila vlada Republike Srpske, na osnovu "obavezujućeg naloga" koji su izdale sudije Tribunala. Drugi značajan izvor informacija za Batlerovu analizu predstavljali su transkripti presretnutih radio-komunikacija između štabova i jedinica VRS tokom srebreničke operacije, koje je tužilaštvo dobilo od prislušnih službi Armije i Javne bezbednosti BiH. Kao značajan izvor naveden je i film koji je snimio beogradski novinar Zoran Petrović, a koji je istražiteljima, kako je naglašeno, omogućio da identifikuju veliki broj pojedinaca, oficira i vojnika VRS, kao i jedinice Drinskog korpusa ili MUP angažovane u srebreničkoj operaciji.

Prema Batlerovoj analizi, Vojska Republike Srpske je bila "veoma dobro organizovana armija." Pravni osnov za njeno delovanje činili su zakoni o oružanim snagama bivše SFRJ koje je preuzela Republika Srpska, kao i brojni "predsednički dekreti" kojima je Radovan Karadžić, pored ostalog, naredio poštovanje međunarodnog ratnog prava u Vojsci RS i propisao obavezu zapovednika da sprečavaju zločine i kažnjavaju odgovorne. Na hipotetičko pitanje tužioca šta bi bila dužnost generala Krstića u slučaju da mu je general Mladić naredio da izvrši zločin, Ričard Batler je odgovorio da su pravila VRS u tom pogledu "savršeno jasna": morao bi da odbije da izvrši takvo naređenje te da - ako nije u stanju da sam uhapsi generala Mladića - o tome obavesti višu komandu ili predsednika RS.

Analizirajući naredbe koje su prethodile srebreničkoj operaciji i one koje su izdate tokom nje, Batler je zaključio da je optuženi general Krstić - najpre kao načelnik štaba a potom i kao komandant Drinskog korpusa - bio uključen u planiranje operacije kao i u sve aspekte njenog vođenja, uključujući i mobilisanje velikog broja autobusa i kamiona, kao i obezbeđivanje goriva za njih. U prva dva dana ti su autobusi i kamioni korišćeni za deportaciju žena i dece, a nakon toga za prevoz zarobljenih muškaraca do mesta pogubljenja

Tokom svedočenja Ričarda Batlera tužilaštvo, kako je najavilo, namerava da u sudske spise uvede čak 240 dokaznih predmeta kojima se rekonstruišu sve faze srebreničke operacije i koji ukazuju na ulogu koju je u njoj igrao optuženi i oficiri pod njegovom komandom. Batler će na klupi za svedoke ostati do kraja ove sedmice, a zatim se na nju vratiti 17. jula kada će se suđenje nastaviti, sa ambicijom tužilaštva da do 28. jula završi svoj dokazni postupak protiv generala Krstića. Prezentacija dokaza odbrane bi, u tom slučaju, mogla da počne već u septembru.

Dijeljenje sadržaja