Presuda hrvatskim generalima (5)

Na osnovu čega je Pretresno veće došlo do zaključka da su artiljerijski napadi na krajinske gradove za vreme operacije "Oluja" provođeni u svrhu progona srpskog civilnog stanovništva, kako je na suđenju tvrdio tužilac, a ne sa ciljem postizanja vojne pobede, što je bila teza odbrane

U presudi kojom su hrvatski generali Ante Gotovina i Mladen Markač osuđeni na 24 odnosno 18 godina zatvora, a Ivan Čermak oslobođen svih optužbi, navodi se da je progon srpskih civila iz Krajine za vreme operacije "Oluja" počinjen, između ostalog, i putem neselektivnog granatiranja gradova Knin, Benkovac, Obrovac i Gračac. Pretresno veće sudije Orija/Orie je do takvog zaključka došlo na osnovu poređenja artiljerijskih izveštaja Hrvatske vojske (HV) sa stanjem na terenu, odnosno mestima udara granata, kao i analizom broja udara i načina delovanja artiljerije po gradovima.

Veće je pred sobom imalo naređenje zapovednika Zbornog područja Split Ante Gotovine i njegovog komandanta za topništvo Marka Rajčića od 2. avgusta 1995. godine, kojim se nalaže da se "pod topničku paljbu stave gradovi Drvar, Knin, Benkovac, Obrovac i Gračac". Mada u presudi navode da bi se po samom tekstu naređenja moglo zaključiti da se čitavi gradovi tretiraju kao mete, sudije su uzele u obzir i deo Rajčićevog iskaza pred sudom u kojem je rekao da su ranije utvrđeni vojni ciljevi u gradovima i da se spornim naređenjem predviđa gađanje tih tačaka. Kada su u obzir uzeti i izveštaji HV sa terena koje je veće imalo na raspolaganju, zaključeno je da se ne može izvan razumne sumnje utvrditi da su navedeni gradovi tretirani kao mete udara.

Analizirajući dokaze u vezi sa granatiranjem Knina, po kojima su se udari odvijali u tačno određenim vremenskim intervalima, veće se osvrnulo na iskaze vojnih eksperata optužbe i odbrane Harija/Harry Koningsa i Džefrija Korna/Goeffrey Corn. Njih dvojica su se složili da takvo korišćenje artiljerije može biti primenjeno "i za potrebe vojnog uspeha ali i u cilju psihološkog zastrašivanja civila". U presudi se zbog toga navodi da se na osnovu metoda granatiranja Knina ne može zaključiti da je napad na grad bio usmeren na civile.

Ono što je veće navelo na zaključak da je Knin ipak neselektivno granatiran u svrhu zastrašivanja civila jeste činjenica da su granate u velikom broju padale na područja u kojima nema vojnih ciljeva. Na Knin je, po zaključku veća, 4. avgusta 1995. godine palo ukupno 600 granata a dan kasnije još 300. U presudi se navodi da je tek za jedan deo granata utvrđeno gde su tačno pale, a da se iz dokaza vidi da je od tog broja "značajan deo pogodio civilne objekte ili područja". Razdaljina od 200 metara je uzeta kao dozvoljena udaljenost greške u odnosu na preciznost artiljerijskih oruđa HV i udaljenost sa kojih su granate ispaljivane.

Pretresno veće je prihvatilo da su objekti u Kninu koji se u nekim naređenjima navode kao ciljevi granatiranja - poput Glavnog štaba krajinske vojske, Severne kasarne i kasarne "Senjak", policijske stanice, stana Milana Martića ili železničke stanice - bili legitimne vojne mete. Međutim, značajan broj granata je, po predočenim dokazima, pao na udaljenosti od 300 do 700 metara od tih ciljeva. Tako je, recimo, oko 40 projektila palo u blizini sedišta Evropske posmatračke misije u gradu, 300 metara dalje od najbližeg vojnog cilja. Isto tako, četiri granate su eksplodirale u neposrednoj blizini kninske bolnice i najmanje jedna kod groblja, što je 450, odnosno 700 metara daleko od vojnih meta. To nisu jedini primeri te vrste koji se navode u presudi. Veće, takođe, smatra da je gađanje stana Milana Martića u gradu bilo neproporcionalno i da je predstavljalo "preveliki rizik po civile u odnosu na moguću vojnu dobit". Na osnovu toga sudije su zaključili da je hrvatska artiljerija "namerno gađala" civilne ciljeve u Kninu.

Slični zaključci su izvedeni i u vezi sa granatiranjem Benkovca, Obrovca i Gračaca, a jedino u vezi sa Donjim Lapcem nije donesen zaključak o neselektivnom granatiranju civilnih meta.

U presudi se navodi da se - u svetlu onoga što se događalo na terenu - Gotovinino naređenje o stavljanju Drvara, Knina, Benkovca, Obrovca i Gračaca pod artiljerijsku paljbu pre može tumačiti kao tretiranje čitavih gradova kao artiljerijskih meta, nego gađanja unapred utvrđenih vojnih ciljeva.

Zbog svega navedenog, u presudi se zaključuje da su artiljerijska delovanja po Kninu, Benkovcu, Obrovcu i Gračacu predstavljala "neselektivni napad na te gradove i time nezakoniti napad na civile i civilne objekte". Kada se uzme u obzir etnička struktura pomenutih gradova, zaključak je da su napadi sprovedeni u nameri da se stanovništvo "diskriminiše na političkoj, rasnoj ili verskoj osnovi".

Dijeljenje sadržaja