Presuda hrvatskim generalima (4)

U presudi generalima Gotovini, Čermaku i Markaču se na propuste u istragama zločina nakon "Oluje" ukazuje kao na jedan od pokazatelja postojanja udruženog zločinačkog poduhvata sa ciljem proterivanja Srba iz Krajine. Akcenat na zločinu u Gruborima gde su hrvatski specijalci ubili civile, da bi potom njihovi zapovednici izmislili priču o sukobu sa "teroristima"

Pored analize planiranja vojnog napada na Krajinu i mera koje su nakon toga preduzete da bi se sprečio povratak izbeglih Srba, Pretresno veće je pri donošenju zaključka o udruženom zločinačkom poduhvatu posebno obratilo pažnju na ono što se događalo za vreme i neposredno nakon operacije "Oluja". U presudi hrvatskim generalima se navodi da je od prvog dana operacije 4. avgusta 1995. godine počeo neselektivni artiljerijski napad na civile, a da je po ulasku hrvatske vojske i specijalne policije na do tada okupirano područje usledilo razaranje napuštenih kuća, ubistva, nehumano postupanje i deportacija civila.

Pomenuti zločini nisu adekvatno istraženi i kažnjeni a Pretresno veće je u zasebnom odeljku presude sa nalazima o udruženom zločinačkom poduhvatu izložilo svoje zaključke o uzrocima "neprikladnog odgovora" organa gonjenja i sudstva na događaje na terenu. Analizirajući stav hrvatskih vlasti po pitanju istraga, sudije su ukazale na deo iskaza bivše specijalne izaslanice Komisije UN za ljudska prava Elizabet ren/Elizabeth Rehn, koja kaže da joj je predsednik Franjo Tuđman rekao da je bilo nemoguće "boriti se u rukavicama" i sprečiti hrvatske povratnike da se svete i uništavaju srpske kuće. Veće se pozvalo i na izveštaj generalnog sekretara UN od 14. februara 1996. godine u kojem se ukazuje na "neobjašnjivo veliki raskorak između zločina na terenu i onoga što hrvatske vlasti prihvataju da se desilo ", kao i da - osim u slučaju masakra nad devetoro Srba u Varivodama - ima "malo dokaza o napretku u rešavanju brojnih ubistava" civila.

Kada je područje Krajine oslobođeno, hrvatske vlasti su sprovele asanaciju terena, tokom koje je bez istrage sahranjen određen broj ubijenih Srba. Veće ne smatra da je asanacija služila za namerno prikrivanje zločina, ali zaključuje da je tom prilikom došlo do brojnih propusta u sprovođenju istraga. U prilog tome se, između ostalog, navodi i iskaz bivšeg zamenika splitskog vojnog tužioca, a danas državnog odvjetnika Hrvatske Mladena Bajića koji je u svedočenju izjavio da je na kninskom groblju 2001. godine ekshumirano oko 300 leševa koji su nakon "Oluje" pokopani bez prethodno obavljenog uviđaja.

Sudije su prihvatili neke argumente odbrane po kojima je nedostatak istraga bio uslovljen objektivnim okolnostima, kao što je nedostatak ljudstva i opreme, teški uslovi tokom ratnog perioda i veliki broj zločina. U presudi se navodi da je bilo i namerne opstrukcije istražnih radnji, ali da nema dokaza da su hrvatske vlasti sprovodile politiku sprečavanja istraga. Budući da je procesuiran manji broj zločina, veće je zaključilo da su "određeni istražni koraci preduzimani, ali sa relativno malim rezultatima", a i oni su "makar delimično bili motivisani političkom brigom za međunarodni položaj Hrvatske, pre nego iskrenom brigom za žrtve".

Klasičan primer namerne opstrukcije istrage predstavljaju događaji koji su usledili nakon ubistva petoro srpskih staraca u krajinskom selu Grubori 25. avgusta 1995. godine. O tom incidentu je saslušano daleko više svedoka nego u vezi sa bilo kojim drugim zločinom iz optužnice.Na osnovu iskaza tadašnjih policijskih zapovednika i specijalaca, veće je zaključilo da je nakon ubistva staraca u vrhu specijalne policije izmišljena priča o sukobu sa "srpskim teroristima".

Do takvog zaključka se došlo između ostalog i na osnovu navoda Josipa Čelića, zapovednika čišćenja doline Plavno tokom koje se dogodio incident u Gruborima. Mada je u sudnici pokušao da ospori neke od navoda iz izjave haškim istražiteljima, veće se u presudi držalo te izjave u kojoj je tvrdio da je izvestio nadređene da tokom akcije nije bilo nikakvih borbi, ali da je potom pozvan u Gračac gde su mu Mladen Markač i njegov zamenik Željko Sačić rekli da je u Gruborima bilo "oružanog sukoba" i da treba da napiše novi izveštaj koji mu je potom Sačić u odvojenoj prostoriji izdiktirao. Potom je, po zaključku iz presude, priča o teroristima "dodatno ojačana" kada su i drugi pripadnici specijalne policije u avgustu i septembru 1995. godine po naređenju Markača i Sačića retroaktivno napisali izveštaje koji su se podudarali sa onim što je ranije izdiktirano Čeliću.

Pretresno veće je nakon trogodišnjeg izvođenja dokaza optužbe i odbrane presudilo da su za ubistvo u Gruborima izvan razumne sumnje odgovorni pripadnici hrvatske specijalne policije.

Dijeljenje sadržaja