U jedanaest bosansko-hercegovačkih opština navedenih u optužnici protiv Vojislava Šešelja "gotovo ili sasvim" je razoreno oko 90 odsto muslimanskih i katoličkih verskih objekata, kaže veštak optužbe za kulturno nasleđe Balkana Andraš Ridlmajer


"Verski objekti su na Balkanu bili razarani kroz istoriju, ali ovakvog brisanja sa lica zemlje i uništavanja tolikih razmera kao u poslednjem ratu u BiH nikada nije bilo", zaključak je američkog stručnjaka za kulturno nasleđe Balkana Andraša Ridlmajera/Andras Riedlmayer, koji je kao veštak optužbe danas svedočio o razaranju verskih objekata u BiH od 1991. do 1995. godine. On je u leto 2002. godine obišao 158 islamskih i katoličkih objekata u 11 bosansko-hercegovačkih opština navedenih u optužnici protiv lidera Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja, koji se, između ostalog, tereti i za "bezobzirno razaranje javne i privatne imovine", u koju spadaju džamije i katoličke crkve.

Stepen oštećenja objekata Ridlmajer je podelio u pet kategorija - od "neoštećenih" do "gotovo" ili "potpuno uništenih". Od 158 pregledanih objekata (120 muslimanskih i 38 katoličkih) nijedan nije bio u tako dobrom stanju da bi se mogao svrstati u prvu kategoriju, dok je 90 odsto islamskih i 82 odsto katoličkih objekata svrstano u kategorije "gotovo" ili "potpuno uništeno."

Stepen razaranja je, prema Ridlmajeru, bio u direktnoj vezi sa starošću i istorijskim značajem džamija i katoličkih crkava, tako da su bez izuzetka potpuno uništeni najznačajniji islamski i katolički verski objekti iz vremena Otomanskog i Austro-ugarskog carstva. Među malobrojnim "delimično oštećenim" su, uglavnom, nove džamije ili crkve koje nisu bile u upotrebi, jer su još uvek bile u izgradnji. Tako je jedan od najstarijih kulturnih spomenika u BiH – Careva džamija u Nevesinju iz 1485. godine – potpuno sravnjena sa zemljom, a šut i kamen posle rušenja su odneseni na deponiju u blizini grada. Među potpuno uništenim spomenicima su i džamija na brdu Kušlat kod Zvornika iz XV veka i stotinak godina mlađa Atik džamija u Bijeljini. S druge strane, tek delimično su oštećene svega tri džamije, sve tri u izgradnji, poput one u selu Donji Križevići kod Zvornika. Među manjim oštećenjima na njima su i grafiti kojima se veliča Srpska radikalna stranka optuženog Šešelja.

Najveći broj verskih objekata u BiH je, kaže Ridlmajer, uništen od septembra 1992. do septembra 1993. godine, uglavnom eksplozivom koji je postavljan u unutrašnjost objekata ili paljevinama. Iako su na pojedinim džamijama i katoličkim crkvama vidljivi oštećenja od gelera i metaka, većina ih je uništena u vreme kada na tim područjima nije bilo borbenih dejstava. Mada je u svoj izveštaj uneo i pojedine informacije o počiniocima do kojih je došao iz razgovora sa lokalnim stanovništvom, veće je tužiocu zabranilo da postavlja pitanja na tu temu, budući da se radi o dokazima iz druge ruke i za čije prikupljanje svedok nije bio zadužen.

Zbog čestih prekida izazvanih intervencijama optuženog, koje bi i po tužiocu i po sudijama bile primerenije za unakrsno ispitivanje, Ridlmajer danas nije uspeo da okonča svoj iskaz, pa će nastaviti u utorak naredne sedmice.

Dijeljenje sadržaja