U dvodnevnom svedočenju na sudjenju Slobodanu Miloševiću, akademik Mihajlo Marković nastojao da ispravi “iskrivljene slike” o Memorandumu SANU iz 1986. i čuvenom gazimestanskom govoru iz jula 1989. u kojom je tadašnji predsednik Srbije najavio “nove bitke”, ne isključujući ni “oružane.”


Kada mu je, na kraju dvodnevnog svedočenja akademika Mihajla Markovića, rečeno da ima pravo na dodatno ispitivanje kako bi, ukoliko smatra potrebnim, “rehabilitovao” svog svedoka, Slobodan Milošević je s neskrivenim zadovoljstvom rekao da nema dodatnih pitanja. Tužilaštvo, smatra Milošević, nije ni na koji način u današnjem unakrsnom ispitivanju dovelo u pitanje Markovićevo svedočenje, te on “nema u čemu da ga rehabilituje.”

Na sudijama je, naravno, da odluče kakvu će težinu dati svedočenju osamdeset dvogodišnjeg profesora, koji je tokom dva dana nastojao da ispravi “iskrivljenu sliku” o Memorandumu Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) iz 1986. godine, čiji je on jedan od autora.

Odgovarajući juče na pitanja optuženog, Marković je naveo da su teška ekonomska kriza i sve očitija dezintegracija zemlje bili glavni razlog zabrinutosti srpskih akademika iz koje je nastao famozni Memorandum. Pri tom je stavu ostao i danas, kada mu je tužilac Džefri Najs/Geoffrey Nice – iz knjige koju je 1995. objavila SANU – pročitao da je glavni razlog zabrinutosti akademika bilo to što su Ustavom SFRJ iz 1974. godine Srbiji – “iako je najveća jugoslovenska republika, oduzeti atributi državnosti.”

Citatima iz Memoranduma koje je predočavao svedoku, tužilac je sugerisao da se u njemu Srbija opisuje kao “žrtva supremacije drugih”, kao i da se protiv nje vodi “revanšistička politika... koja je dosegla do tačke genocida.” Marković se, istina nevoljno, složio da su “žrtva” i “genocid” malo prejake reči, ali je insistirao da je “Srbija bila manje ravnopravna u odnosu na Sloveniju i Hrvatsku”, kao i da je prema Srbima na Kosovu provodjena politika sistematskog progona, usled koje je od 1968. do početka devedesetih pokrajinu napustilo više od 200.000 Srba. Tužilac je toj cifri suprostavio zvaničnu jugoslovensku statistiku prema kojoj je u to vreme sa Kosova otišlo oko 40.000 Srba, navodeći da je tu uključena i ekonomska emigracija. “Cifre su sporne”, odgovorio je Marković, “ali je mnogo ako je i 40.000.”

Dok je tužilac ukazivao da je prejaki jezik Memoranduma mogao da ima značajne efekte kako na Srbe koje akademici ubedjuju da su “žrtve”, tako i na one koji im, navodno, “rade o glavi” i spremaju im “genocid”, Marković je insistirao da je taj jezik “odslikavao činjenično stanje” i da se “istina morala reći... kako bi se, na osnovu nje, gradili novi odnosi.”

Osim o Memorandumu, Markovićevo svedočenje trebalo je da ispravi “iskrivljenu sliku” o čuvenom Miloševićevom govoru na Gazimestanu u julu 1989., koje tužilaštvo tumači kao “poziv na oružje”. Marković, medjutim, kaže da je to bio “vrlo miran i tolerantan govor” i tvrdi da su to zaključili i brojni zapadni mediji, na čelu sa Bi-Bi-Sijem/BBC i londonskim “Indipendentom.”

Marković je ostao pri tim tvrdnjama i nakon što mu je tužilac danas predočio tekstove iz ljubljanskog “Dela”, zagrebačkog “Vijesnika” i beogradske “Borbe”, u kojima se izražavaju strahovanja i uznemirenost zbog Miloševićevih gazimestanskih poruka o “novim bitkama”... ne isključujući ni oružane. Komentare slovenačkih i hrvatskih listova Marković je pripisao “nečuveno visokom stepenu šovinizma” tamošnje štampe “u pripremi za secesiju”, dok je beogradsku “Borbu” otpisao kao “zvanični organ KP sa malim tiražom.”

Marković je početkom devedesetih bio potpredsednik Socijalističke partije Srbije, u čijem su časopisu “Epoha” u oktobru 1991. objavljeni tekst i odgovarajuća mapa o “optimalnim granicama srpskih zemalja” nakon otcepljenja Hrvatske. Te granice je časopis SPS povukao na poznatoj liniji Karlobag-Karlovac-Virovitica. Po Markoviću, medjutim, “to ne znači ništa” pošto su u tom časopisu “razni ljudi objavljivali razna mišljenja.” Velika Srbija, tvrdi Marković, nije nikada bila zvanična politika ni SPS ni vlade Srbije, a tu su ideju zastupali “pojedinci i grupe pojedinaca”, medju kojima je svedok izdvojio Šešeljevu Srpsku radikalnu stranku (SRS) koja, kao je rekao, “veruje u ideju ujedinjenja srpskih zemalja.”

U jednom drugom odgovoru – na pitanje o prisilnom iseljavanju Hrvata iz Vojvodine – Marković je tvrdio da je u selu Hrtkovci došlo do “razmene kuća” izmedju pojedinih Srba i Hrvata. Prihvatio je da je do te “razmene” došlo posle pretnji Vojislava Šešelja, čiju je stranku opisao kao “neznatnu opozicionu grupu.” Negirao je da je imao bilo kakve veze sa tom strankom, mada se naknadno setio da je bio i govorio na jednom “naučnom skupu u organizaciji SRS.”

Nakon svedočenja akademika Markovića, sudjenje Slobodanu Miloševiću je prekinuto do ponedeljka posle podne.

Dijeljenje sadržaja